Er sama hvaðan "gott" kemur?

Fróðlegt væri að vita hvernig viðskipti fyrirtækið stundar í Chile og bera það saman við eftirfarandi staðreyndir:

 

 

Nokkrar staðreyndir um sölu á HS Orku til Magma

 

Með sölunni á HS Orku til Magma Energy Sweden er verið að framselja nýtingarrétt af mikilvægum auðlindum í heilan mannsaldur eða jafnvel lengur. Salan er í meira lagi vafasöm vegna þess að:

 

1. Magma sniðgengur íslensk lög – sænskt málamyndafyrirtæki sett á svið
2. meiri hluti kaupverðsins er fenginn að láni innanlands (kúlulán)
3. lánið er með óverulegum vöxtum (1,5%)
4. reiðufé er greitt með “aflandskrónum”
5. veð er tekið í bréfunum sjálfum
6. öðrum kaupendum var hafnað án viðræðna
7. óljóst er hvort verðmætir kolefniskvótar hangi á spýtunni
8. Magma hefur enga þekkingu á rekstri sem þessum
9. ábyrgð ef Magma fer í þrot skilin eftir hjá almenningsfyrirtækjunum HS Veitum og Orkuveitu Reykjavíkur.
10. hlutur OR var seldur með gífurlegu tapi (9 milljarðar?) á grundvelli úrskurðar Samkeppniseftirlitsins sem m.a. vitnaði í bandarísk lög. OR neitar að birta gögn sem málinu tengjast.

 

Hér kveður því við kunnuglegan tón. Auk þess blasir við að undirbúningur stjórnvalda var og er algjörlega ófullnægjandi. Fjölmargar áleitnar spurningar mætti betur ígrunda:

 

• Hafa verið settar skorður við að orkunýtingin verði ekki of ágeng? Nei.
• Er búið að setja ákvæði um auðlindagjald í samningana? Nei.
• Er búið að setja ákvæði sem takmarka verðhækkanir á orku til neytenda? Nei.
• Er búið að setja ákvæði sem takmarka tímalengd samningsins? Nei.
• Eru takmarkanir á sölu til þriðja aðila, t.d. Alcoa eða Rio Tinto? Nei.
• Langtíma sýn og langtíma áætlun. Er hún einhver? Varla, en Magma vill tvöfalda orkuframleiðslu á Reykjanesi á næstu 5 árum. Auk þess hafa þeir nú þegar lýst yfir áhuga á að virkja á mörgum öðrum stöðum á landinu, t.d. í Kerlingafjöllum.

 

Umræðan er á villigötum. Þetta er fyrst og fremst pólitískt ágreiningsefni fremur en lagalegt. Þjóðin hefur ekki fengið tækifæri til að segja sína skoðun og ríkisstjórnin hefur ekki dug til að takast á við þetta mikilvæga mál. Þetta snýst öðru fremur um leikreglur, siðferði og tilgang með nýtingu auðlindanna og það hversu langt þjóðin vill ganga á þau gæði sem náttúra landsins býr yfir. 

 

Því miður (eða sem betur fer) verður ekki hjá því komist að láta rannsaka allt ferlið í kringum einkavæðingu Hitaveitu Suðurnesja og aðkomu Geysir Green Energy að sölu á HS Orku til Magma Energy. Ekki er hægt að líta framhjá himinháum “styrkjum” til stjórnmálaflokka á sama tíma og Glitnir og GGE voru að bera í víurnar um að kaupa hlut ríkisins í Hitaveitu Suðurnesja. Hlut Orkuveitu Reykjavíkur í REI málinu þarf einnig að upplýsa þó svo að tekist hafi að stöðva það í tæka tíð. Varpa þarf ljósi á aðkomu bæjarfulltrúa og helstu stjórnenda umræddra fyrirtækja á það hvernig markvisst hefur verið unnið að því að færa yfirráð á auðlindum frá opinberum aðilum til útvaldra einkafyrirtækja. 

 

www.orkuaudlindir.is

Magma fjárfestir í Chile

Athugasemdir

[Hólmsteinn Jónasson (IP-tala skráð) 20.8.2010 kl. 23:46]

Magma stelur einnig knowhow á brunaútsölu !

Chile of course, being one of the Earth´s most volcanic countries, the possibility of developing geothermal sources of energy are, to be precise, endless......hvar er Orkuveitan ?

http://www.guardian.co.uk/environment/2010/aug/16/cornwall-geothermal-power

[Sleggjan og Hvellurinn, 21.8.2010 kl. 21:03]

Mjög góður og skýr pistill. Þakka fyrir þetta.

[Sigurður Viktor Úlfarsson, 21.8.2010 kl. 23:50]

Örugglega um margt ágætur pistill og að mörgu leyti arfaslakur samningur, þ.e. sölusamningurinn sem OR gerði enda vildi enginn annar kaupa og OR varð að selja skv. úrskurði samkeppnisráðs.  Ég þekki þó ekki samninginn núna.  Ég hnaut þó um nokkur atriði sem mér finnast ekki alveg standast:

6. Öðrum kaupendum var hafnað án viðræðna

Hvaða öðrum kaupendum.  Það vildi alla vega enginn kaupa hlut OR í HS Orku þegar Magma keypti þann hlut.

• Er búið að setja ákvæði um auðlindagjald í samningana? Nei.

Magma leigir auðlindirnar af Reykjanesbæ og borgar því "auðlindagjald" til þeirra, þ.e. eiganda auðlindanna.  Einhvern tímann var talað um 60 milljónir á ári.

• Er búið að setja ákvæði sem takmarka verðhækkanir á orku til neytenda? Nei.

Skiptir ekki máli.  Ef neytendur vilja ekki kaupa rafmagnið frá HS Orku þá einfaldlega flytja þeir sig til annarra söluaðila rafmagns.  Framleiðsla og sala á rafmagni er frjáls og ekkert því til fyrirstöðu að þú kaupir rafmagnið þitt frá hvaða orkufyrirtæki sem er, eða hreinlega opnir sjálfur smásölu með rafmagn ef því er að skipta.

• Eru takmarkanir á sölu til þriðja aðila, t.d. Alcoa eða Rio Tinto? Nei.

Nei, en þeir hafa boðið ríkinu forkaupsrétt.  Það á hins vegar eftir að útfæra það frekar að manni skilst.

[Sigurður Hrellir, 22.8.2010 kl. 11:45]

Sigurður, það er auðvitað rétt sem þú segir að samkeppnisráð úrskurðaði að OR bæri að selja hlut sinn í HS umfram 3%. Hins vegar er það nokkuð sérkennilegt að OR skyldi kjósa að selja með svo miklu tapi (a.a. 9 milljarðar) fremur en að sækja um frest eða undanþágu sem líklegast var hægt með tilvísan til EES reglugerða. Samkeppnisstofnun vísaði í áliti sínu til bandarískra samkeppnislaga sem einnig hlýtur að koma nokkuð spánskt fyrir sjónir. Fróðlegt yrði að sjá gögn þau um málið sem Orkuveitan neitar að afhenda.

Það hefur vissulega heyrst af öðrum áhugasömum kaupendum sem ekki var einu sinni svarað, þó svo að ég viti ekki hverjir það voru.

Er leiga til Reykjanesbæjar sama og auðlindagjald? Varla. Í orði er því haldið fram að auðlindin sé í eigu þjóðarinnar og einungis nýtingarrétturinn sé framseljanlegur. Þannig hlýtur auðlindagjald að vera skattur sem rennur til eigandans, þ.e. þjóðarbúsins, og vera skýrt skilgreindur, ekki bara hentugleikasamningur sem bæjarstjórinn í Reykjanesbæ kvittar undir til að laga örlítið stöðu bæjarsjóðs.

Þú gefur lítið fyrir ákvæði sem takmarka verðhækkanir á orku til neytenda. Ég held hins vegar að slíkt eigi vel við, hvort heldur sem orkufyrirtækin eru í einkaeigu eða á vegum opinberra aðila. Eru ekki til mörg skýr dæmi um að einkavæðing í orkumálum skili hækkuðu verði og verri þjónustu til neytenda? Gleymum því ekki að öll helstu orkufyrirtæki þjóðarinnar eru stórskuldug og ekkert ólíklegt að einkavæðing þeirra (amk. að hluta til) sé til skoðunnar.

Að lokum þetta með forkaupsréttinn. Það sýnir reyndar með skýrum hætti að baráttan er farin að skila árangri að Ross Beaty sé farinn að tala um forkaupsrétt til íslenska ríkisins. Að mínu mati er það hins vegar tómt mál að tala um meðan að engar takmarkanir eru á nýtingu auðlindarinnar. Eins og fram kemur í færslu minni hafa stjórnendur Magma stórkarlalegar hugmyndir um aukna orkuframleiðslu á Reykjanesi og víðar. Sérfræðingar hafa bent á að nú þegar sé orkunýtingin ágeng og ósjálfbær. Er okkur ætlað að kaupa tilbaka útbrunna auðlind þegar Ross Beaty og íslenskir orkuútrásarvíkingar eru hættir að græða á tá og fingri? Nær væri að klára fyrst allar leikreglur áður en farið er að stunda viðskipti með fjöregg þjóðarinnar.

[Ketill Sigurjónsson, 22.8.2010 kl. 13:13]

Athyglisverð lesning. Því miður er þarna svo mikið um rangfærslur að það kemur stórlega niður á pistlinum. Dæmi:

Þú segir m.a.: "Að mínu mati er það hins vegar tómt mál að tala um meðan að engar takmarkanir eru á nýtingu auðlindarinnar. Eins og fram kemur í færslu minni hafa stjórnendur Magma stórkarlalegar hugmyndir um aukna orkuframleiðslu á Reykjanesi og víðar."

Þetta gefur tilefni til að benda á, að HS Orka þarf að lúta eftirliti Orkustofnunar með því hvernig staðið er að nýtingunni. Það eru sem sagt skýrar takmarkanir á því hvernig auðlindin er nýtt. Þar að auki væri eignarhald annarra eða hins opinbera engin trygging fyrir því að betur yrði staðið að nýtingunni.

Vegna "stórkarlalegra hugmynda" sem þú segir að Magma hafi um nýtingu á Reykjanesi, þá á HS Orka engan forgangsrétt til að nýta aðrar auðlindir á Nesinu eða annars staðar á landinu umfram þær auðlindir sem fyrirtækið nýtir í dag. HS Orka og Magma þurfa að lúta þarna nákvæmlega sömu reglum og allir aðrir einkaaðilar sem ahuga hafa á að reisa vrikjanir.

Ég er sammála því að Magma hafi fengið óþarflega góð kjör. Mér hefði t.d. fundist eðlilegt að fyrirtækið væri sjálft í fullri ábyrgð vegna kaupanna. En það hvort verðið var nógu hátt eða aðrir skilmálar óhagstæðir seljendunum, er annar handleggur. Ég held að betur færi á því að menn væru ekki alveg svona æstir útí Magma. Og einbeittu sér að kjarna málsins. Sem eru hinar almennu leikreglur, en ekki það hvort Magma er vont fyrirtæki eða "stórkarlalegt".

Í dag leyfa lög að fyrirtæki af EES-svæðinu mega fjárfesta hér í orkuvinnslu. Mega meira að segja kaupa land með orkuauðlindum af einkaaðilum. Þannig gæti hvaða útlendingur sem er núna keypt t.d. jörðina Dalshöfða í Fljótshverfi í Skaftafellssýslu og farið að undirbúa virkjun í Hverfisfljóti. Ef menn vilja breyta þessu er ekkert athugavert við það. En við erum með leikreglur. Kannski ekki mjög vandaðar eða skýrar, en nógu skýrar hvað snertir meginsjónarmiðin. Vilji menn ekki að einkaaðilar geti átt nýtingarétt í íslenskum orkuauðlindum kjósa þeir væntanlega þann stjórnmálaflokk sem aðhyllist slíkt. Um þetta eru kjósendur í reynd að taka afstöðu í þingkosningum, rétt eins og í svo mörgum öðrum málum.

Það kann að vera skynsamlegt að hafa þjóðaratkvæðagreiðslu um þessa lykilspurningu. En leikreglurnar í dag liggja fyrir og ekki hefur verið sýnt fram á að Magma hafi brotið gegn þeim. Mér þykir svolítið sérkennilegt af hverju svona mikill æsingur er út af þessu núna - mun meira tilefni var til upphlaups eða andstöðu þegar Hitaveita Suðurnesja var einkavædd. Og þá ekki bara nýtingarétturinn heldur líka eignarhaldið á auðindinni.

[Sigurður Hrellir, 22.8.2010 kl. 14:46]

Ketill, þú segir "mikið um rangfærslur" í pistli mínum. Það væri vel þegið að fá betri rökstuðning við þá fullyrðingu og mikið um leiðréttingar ef svo ber undir.

Það kann að vera rétt að Orkustofnun hafi eftirlit með því hvernig staðið er að nýtingunni. Hins vegar blasir það við þegar áform Magma eru skoðuð að þeir hyggjast tvöfalda orkuframleiðslu HS Orku á næstu 5 árum, sjá hér, mynd á síðu 14. Það rímar mjög illa við svokallaða raforkuspá 2009-2030 sem finna má á síðu Orkustofnunar en þar má sjá á síðu 28 að ekki er gert ráð fyrir neinni umtalsverðri aukningu í raforkuframleiðslu næstu 20 árin, reyndar ekki meira en 8% aukningu á 20 árum!

Þú segir sjálfur að leikreglur séu kannski ekki mjög vandaðar eða skýrar. Í mínum huga er það einmitt aðalatriðið að þær séu mjög vandaðar og mjög skýrar. Það skiptir raunar mestu máli, meira en það hvort nýtingarréttur sé í hönum einkaaðila eða opinberra aðila. Einnig finnst mér það skipta afar miklu máli að þjóðin sjálf fái einhverju ráðið um það hvernig horft er til framtíðar í þessum málum. Viljum við sjálfbæra orkunýtingu og vanda vel valið um það í hvað orkan fer eða viljum við hámarka orkunýtingu til skemmri tíma og selja hverjum sem er? Stjórnsýslunni treysti ég rétt mátulega vitandi hvernig staðið hefur verið að ráðningum í flestum opinberum stofnunum.

[Sigurður Viktor Úlfarsson, 22.8.2010 kl. 14:50]

"Og þá ekki bara nýtingarétturinn heldur líka eignarhaldið á auðindinni. "

Er það rétt Ketill?  Af hverju var Magma þá að leigja nýtingarréttin af Reykjanesbæ ef hann hafði verið einkavæddur áður?

[Ketill Sigurjónsson, 22.8.2010 kl. 19:19]

Sigurður Viktor Úlfarsson, 22.8.2010 kl. 14:50; Magma keypti HS Orku. HS Orka leigir afnotarétt af auðlindinni af Reykjanesbæ. Afnotarétturinn var í eigu Hitaveitu Suðurnesja, en þegar GGE keypti eignarhlut Reykjanesbæjar í HS og samhliða skiptingu HS í HS Orku og HS Veitur var samið um það að nýtingarétturinn færi til Reykjanesbæjar (Grindavík kom einnig að þessu).

Sigurður Hrellir, 22.8.2010 kl. 14:46; þú segir "blasir það við þegar áform Magma eru skoðuð að þeir hyggjast tvöfalda orkuframleiðslu HS Orku á næstu 5 árum". Það blasir ekki meira við en svo, að öll framtiðaráform HS Orku eða Magma um meiri orkuvinnslu á Íslandi eru háð samþykki hlutaðeigandi sveitarstjórna, Orkustofnunar o.s.frv. Það er m.ö.o. svo að ekki er neitt í hendi um frekari virkjanir HS Orku. Þar að auki sé ég ekkert athugavert við það þó fyrirtækið hafi áhuga á að stækka. Af hverju er ástæða til að gera slíkt tortryggilegt?

Menn hafa gagnrýnt sniðgöngu Magma; þ.e. það að stofna eignarhaldsfélag í Svíþjóð sem keypti HS Orku. En það liggur bara alls ekki fyrir að þetta sé ólögmæt aðferð. Svona eru lögin og þau heimila öllum af EES-svæðinu að fjárfesta í orkuvinnslu á Íslandi.

Ég hef gagnrýnt langan afnotatíma (65 ár). En það er allt annar handleggur og eru ekki rök til að vera gegn fjárfestingu Magma.

[Sigurður Hrellir, 22.8.2010 kl. 20:08]

Ketill, ef Magma segir í kynningu fyrir fjárfesta að HS Orka geti afkastað 175 MW árið 2010 en væntanlega um 400 MW árið 2015 þá blasir það við að fyrirtækið hyggst tvöfalda orkuframleiðsluna og gott betur, hvernig getur þú skilið það á annan hátt? Það er auðvitað háð samþykki þeirra sem þú nefnir, og þá er jú æskilegt að hafa mjög vandaðar og skýrar leikreglur, ekki satt?

Það er auðvitað eðlilegt að fyrirtæki eins og þetta hafi áhuga á að stækka og auka arð sinn. Hins vegar finnst mér að almenningur í þessu landi eigi að mynda sér skoðun á því hversu langt megi ganga, hversu hratt eigi að fara og síðast en ekki síst hvaða langtímasjónarmið eigi skilyrðislaust að hafa í heiðri.

[Númi (IP-tala skráð) 22.8.2010 kl. 23:45]

 Ágætis pistill og vangaveltur hjá þér Sigurður.

 Ég er hinsvegar langt frá því að vera sammála þér. Set þín skrif í gæsalappir.

"Hafa verið settar skorður við að orkunýtingin verði ekki of ágeng? Nei." 
Já! Orkustofnun sér til þess ásamt iðnaðarráðuneytinu.

"Er búið að setja ákvæði um auðlindagjald í samningana? Nei."
Já, samið var um auðlindagjald til handa ríki og sveitarfélögum. Það er nú meira en ríkið sjálft (Landsvirkjun) sem er til að mynda ekki að greiða auðlindagjald af nýtingu allra sinna virkjana.

"Er búið að setja ákvæði sem takmarka verðhækkanir á orku til neytenda? Nei."
Nei, alveg rétt, enda kaupir þú orku þar sem þú vilt... kallast samkeppnismarkaður.

"Er búið að setja ákvæði sem takmarka tímalengd samningsins? Nei."
Ef þú átt við lengd nýtingarréttarins, þá er svarið já. 65 ár.

"Eru takmarkanir á sölu til þriðja aðila, t.d. Alcoa eða Rio Tinto? Nei."
Nei, en afhverju ætti þeir að vera til staðar? Orkufyrirtæki reyna að fá langtímasamning með hæsta verði sem þau geta. Ef við kærum okkur ekki um álver þá gefa sveitarstjórnir ekki út starfsleyfi fyrir þau í skipulagi.

"Langtíma sýn og langtíma áætlun. Er hún einhver? Varla, en Magma vill tvöfalda orkuframleiðslu á Reykjanesi á næstu 5 árum. Auk þess hafa þeir nú þegar lýst yfir áhuga á að virkja á mörgum öðrum stöðum á landinu, t.d. í Kerlingafjöllum."
Nei, þar er ég sammála. Engin slík áætlun hefur verið fyrir hendi. Ef Magma vill tvöfalda orkuframleiðslu á næstu 5 árum tel ég ekkert því til fyrirstöðu ef orkan er til staðar og Orkustofnun gefur leyfi fyrir því og umhverfisráðuneyti og sveitarfélög gefa grænt ljós á það. Sá aðili sem kaupir orkuna þarf að fjárfesta mikið hér á landi og ég fagna því. Þar eru mínar skoðanir nú frábrugðnar vinstri grænum sem vilja eflaust láta allann ónýttan jarðhita ósnertan og ekki nýta endurnýjanlega auðlind, einn hagkvæmasta og hreinasta orkukost í heimi.

Talandi um nýtingu auðlinda, hvernig ætla Íslendingar að nýta olíuauðlindir Íslands ef einhverjar eru... með opinberu eignarhaldi og hætta mínum skattpeningum í áhættusama olíuleit?