Makalaus meðferð á neytendum

Þá hefur Árni Páll Árnason, efnahags- og viðskiptaráðherra, mælt fyrir einhverju því makalausasta frumvarpi sem sést hefur lengi. Um er að ræða breytingar á lögum sem varða gengistryggð lán í íslenskum krónum, lán sem dæmd hafa verið ólögmæt af Hæstarétti, enda er það alveg skýrt í lögum um vexti og verðtryggingu nr. 38/2001 að slík gengistrygging er óheimil.

Frumvarpið er langt og leiðinlegt aflestrar en mælir fyrir um lagabreytingar  sem eru neytendum síður en svo til hagsbóta. Hér eru nokkur dæmi:

1. Gengistrygging verður lögmæt ef í hlut á lögaðili eða fyrirtæki. Þannig er stoðum skotið undir að gengistrygging sé í raun í góðu lagi. En hvers vegna skyldi hún þá hafa verið bönnuð fram að þessu?
2. Lántakendur verða gerðir meðábyrgir fyrir ólögmætum samningsskilmálum. Í lögunum hingað til (gr. 18) hafa einungis lánveitendur verið ábyrgir, enda sömdu þeir samningana einhliða.
3. Skilmálar um vexti verða sjálfkrafa ógildir ef skilmálar um verðtryggingu/gengistryggingu eru ólögmætir. Þannig á að þvinga lántakendur til að greiða mun hærri vexti en samningar sögðu til um, ekki bara í framtíðinni heldur líka afturvirkt, allt frá lántökudegi. Mismunurinn getur orðið verulegur og á í ofanálag að bera fulla vexti, þ.e. vaxtavexti.
4. Gengistryggð húsnæðislán munu breytast í "venjuleg" verðtryggð lán nema að báðir aðilar semji um annað. Hversu líklegt er að lántakendur í mjög veikri samningsstöðu nái góðum samningum við kröfuhafa?
5. Að 5 árum liðnum mega kröfuhafar endurskoða samningsskilmála einhliða.

Allt ber þetta að sama brunni. Frumvarpið er hneyksli og brýtur algjörlega í bága við lög um neytendavernd og samningagerð. Það eitt að lagabreytingarnar hafi afturvirkni í för með sér með miklum búsifjum fyrir neytendur er brot á ótalmörgum lögum og líklega á gömlu stjórnarskránni. Skaðabótaábyrgð gæti hæglega skapast fyrir ríkið og þætti ýmsum það ergilegt ef ríkið endaði með skellinn af þessu ótrúlega klúðri en ekki fjármálastofnanirnar, kröfuhafar eða aðrir sem brutu lögin. En vissulega geta Seðlabankinn og Fjármálaeftirlitið ekki verið stikkfrí þar sem að stofnanir ríkisins höfðust ekkert að til að stöðva hinar ólögmætu lánveitingar.

Mælir fyrir gengislánafrumvarpi

Athugasemdir

[Erlingur Alfreð Jónsson, 17.11.2010 kl. 23:58]

Hvað áttu við með lið 2: "Lántakendur verða gerðir meðábyrgir fyrir ólögmætum samningsskilmálum. Í lögunum hingað til (gr. 18) hafa einungis lánveitendur verið ábyrgir, enda sömdu þeir samningana einhliða." Ég fann ekki tilvísun í frumvarpinu til þessa nema þá helst í umsagnarkaflanum að enginn hefði efast um lögmætið á meðan slík lán töldust viðkomandi hagstæð.

[Sigurður Hrellir, 18.11.2010 kl. 00:25]

Sæll Erlingur. Grein 18. í núgildandi lögum nr. 38/2001 hljómar svona:

18. gr. Ef samningur um vexti eða annað endurgjald fyrir lánveitingu eða umlíðun skuldar eða dráttarvexti telst ógildur og hafi endurgjald verið greitt ber kröfuhafa að endurgreiða skuldara þá fjárhæð sem hann hefur þannig ranglega af honum haft. Við ákvörðun endurgreiðslu skal miða við vexti skv. 4. gr., eftir því sem við getur átt.

Samkvæmt frumvarpi Árna Páls gjörbreytist þessi grein með þeim afleiðingum að lántaki verður í mörgum tilfellum að taka á sig hækkun á höfuðstól sem nemur mismun þeirrar upphæðar sem hann hefur greitt frá upphafi og endurútreiknaðra afborgana m.v. lægstu óverðtryggðu vexti SÍ. Auk þess getur kröfuhafi krafist vaxta af þessum mismuni en það hafði farið fram hjá mér við lestur frumvarpsins.

Þú getur séð hér á einföldu línuriti hvernig greiðslubyrðin þyngist stórlega af ákveðnu dæmigerðu myntkörfuláni. Þá er ekki tekið með í reikninginn að reikna má vexti af mismuninum á gulu línunni og dökku línunni sem myndi auka enn á greiðslubyrðina sem í mörgum tilfellum endar sem hækkun á höfuðstól, líkt og verðtrygging gerir.