Skref í rétta átt

Ég skrifaði ágætis færslu um stjórnlagaþing í morgun, sjá hér. Vonandi verður Þjóðfundurinn til þess að fá fólk til að sjá í gegn um afleitt frumvarp ríkisstjórnarinnar um ráðgefandi stjórnlagaþing í boði Alþingis og stjórnmálaflokkanna.

Sjö milljónir í Þjóðfund

Rán um hábjartan dag?

Nú liggur fyrir frumvarp um stjórnlagaþing. Kjósa á 25-31 fulltrúa persónukjöri samhliða sveitastjórnum í vor og eiga fulltrúarnir að þiggja þingfararkaup á tímabilinu.

En bíðum aðeins við. Hverjir munu veljast á fyrirhugað stjórnlagaþing? Verða það fulltrúar almennings eða fulltrúar stjórnmálaflokkanna? Verður þetta kannski eins konar "hall of fame" eða samansafn þjóðþekktra einstaklinga? Veljast ef til vill e-s konar forréttindahópar á þingið eða fólk sem á undanförnum árum hefur notið ríkulegrar fyrirgreiðslu umfram aðra? Efnafólk hefur augljóslega forskot ef leyfa á auglýsingar í tengslum við kosninguna.

Höfum eitt á hreinu: Stjórnlagaþing á að vera þing þjóðarinnar sjálfrar þar sem nauðsynlegt er að sitji þverskurður samfélagsins alls. Það er algjörlega vonlaust að ímynda sér að það takist með því fyrirkomulagi sem ríkisstjórnin leggur upp með. Fyrirfram dauðadæmt. Ekki bætir úr skák að mikil tortryggni ríkir gagnvart stjórnvöldum og það eitt að einhverjir útsendarar flokkanna hreiðri um sig innan um aðra fulltrúa á stjórnlagaþingi er óbærileg tilhugsun. Flokkarnir hafa kosningamaskínur og ítök innan fjölmiðla sem flestir aðrir hafa ekki.

Stjórnlagaþing á að velja af handahófi úr þjóðskránni. Þar eiga að sitja mjög margir fulltrúar, því fleiri, því betra. Það á alls ekki að bera fé á þetta fólk því að um þegnskylduvinnu er að ræða og hún verður að vera unnin með glöðu geði af fólkinu fyrir fólkið. Greiða þyrfti ferðakostnað og uppihald fyrir fólk af landsbyggðinni og þá sem búsettir eru erlendis.

Hægt væri að hugsa sér útfærslu sem byggist á mjög stóru úrtaki úr þjóðskrá, a.a. 1% til að tryggja fjölbreytileika. Þetta fólk myndi hittast 3-4 helgar með nokkurra mánaða millibili. 1% af þessum hópi (30 manns á hóflegum launum)  hefði mun stærra hlutverki að gegna og myndi vinna að útfærslu mála á milli þess sem stóra þingið hittist. Svo mætti jafnvel hugsa sér að kosnir yrðu 3-5 einstaklingar til að leiða þingið og að ráðnir séu nokkrir sérfræðingar á faglegum forsendum til ráðgjafar og upplýsingaröflunar.

Hér er einfaldlega á ferðinni spurning um framtíð þjóðarinnar í þessu landi. Viljum við sjá réttlátt þjóðfélag þar sem mannréttindi eru sett framar forréttindum? Viljum við setja alla við sama borð þegar trúmál eru annars vegar? Viljum við að faglegar forsendur ráði því hverjir veljast til stjórnunarstarfa eða fjölskyldu- og vinatengsl? Hvað með auðlindirnar, nýtingu þeirra og eignarétt? Hvernig stjórnkerfi viljum við? Viljum við forsetaembættið áfram og hvert á að vera valdsvið þjóðhöfðingjans? Viljum við kannski beint lýðræði þar sem almenningur getur alltaf gripið inn í ákvarðanatökur?

Ef frumvarp ríkisstjórnarinnar nær fram að ganga eru töluverð rök fyrir því að stjórnlagaþingið endurspegli ekki raunverulegan vilja þjóðarinnar. Þannig gæti Alþingi á endanum hagað málum eftir sínu eigin höfði og jafnvel breytt niðurstöðum stjórnlagaþingsins eftir eigin geðþótta. Stjórnlagaþing í boði Alþingis? Persónukjör í boði stjórnmálaflokkanna? Fjölmiðlar í boði auðmanna? Ætlum við aldrei að læra neitt af reynslunni?